Fungicydy

Czym są fungicydy?

Fungicydy to grzybobójcze środki ochrony roślin chroniące uprawy rolnicze, ogrodnicze, sadownicze, a także rośliny ozdobne przed chorobami grzybowymi.

Środki grzybobójcze do roślin – działanie i podział

Fungicydy odgrywają kluczową rolę w osiągnięciu zdrowych i obfitych plonów. Dobór odpowiedniej grupy środków grzybobójczych do roślin zależy od choroby oraz jej zaawansowania. Preparaty grzybobójcze można podzielić na trzy grupy, w zależności od ich działania.

• Fungicydy kontaktowe (powierzchniowe)
• Fungicydy o działaniu kontaktowym działają jedynie na powierzchni organów roślin, zwalczając patogeny grzybowe przy kontakcie z nimi.
• Fungicydy wgłębne
• Fungicydy o działaniu wgłębnym wnikają do wnętrza roślin, ale nie przemieszczają się wewnątrz nich, działając tylko w miejscu aplikacji.
• Fungicydy systemiczne (układowe)
• Fungicydy o działaniu systemicznym wnikają do wnętrza roślin i przemieszczają się, działając nawet w częściach roślin, które nie zostały bezpośrednio opryskane.

Po jakim czasie działa fungicyd?

Na działanie fungicydów wpływa wiele czynników, w tym składniki aktywne zawarte w preparacie, rodzaj rośliny, jak i warunki atmosferyczne przed, w trakcie i po aplikacji. Najczęściej środek grzybobójczy potrzebuje około 2 godzin, aby całkowicie się wchłonąć.

Jak stosować środki ochrony roślin grzybobójcze?

Środek grzybobójczy należy stosować w odpowiednim terminie, określonej dawce, a także we właściwych warunkach, przestrzegając wszystkich zaleceń producenta. W przypadku roślin jadalnych obowiązują także okresy karencji, czyli minimalny czas, jaki musi upłynąć od ostatniego zabiegu ochronnego do zbioru.

Ze uwagi na zróżnicowane mechanizmy działania, grzybobójcze środki ochrony roślin są przeznaczone do stosowania zapobiegawczego, interwencyjnego lub wyniszczającego. Zabiegi wyniszczające nie tylko zwalczają chorobę, ale także zapobiegają jej nawrotowi.

Dawkowanie fungicydów

Ustalając dawkowanie środka grzybobójczego, należy kierować się instrukcjami producenta. Zbyt słaba dawka może spowodować, że preparat grzybobójczy nie zadziała, a nadmierna to strata preparatu.

Kiedy stosować fungicyd?

Środki grzybobójcze do roślin należy stosować wieczorem lub o poranku, po odlocie zapylaczy. Oczywiście fungicydy są zdecydowanie mniej szkodliwe od insektycydów. Jednocześnie opryskiwanie o takich porach, zwłaszcza w cieplejszych miesiącach, pozwala trafić w optymalne warunki cieplne. Preparaty grzybobójcze aplikuje się w czasie bezdeszczowej pogody. Należy także unikać pracy w trakcie silnego wiatru.

W jakiej temperaturze stosować fungicydy?

Zwykle oprysku nie należy wykonywać w czasie zimnej pogody oraz upałów. Preparaty grzybobójcze zazwyczaj osiągają najwyższą skuteczność w temperaturach 7–20°C. Należy jednak pamiętać, że każda substancja czynna zawarta w fungicydzie ma indywidualne właściwości, dlatego warto przestrzegać instrukcji producenta umieszczonych na etykiecie produktu.

Czy można mieszać fungicydy?

Fungicydy warto stosować w połączeniu ze specjalistycznymi adiuwantami, które poprawiają efektywność zabiegu. Mieszanie fungicydów z innymi pestycydami również jest możliwe, ale wymaga odpowiedniej wiedzy. Przed zabiegiem należy dokładnie się zapoznać z informacjami zawartymi na etykietach każdego z produktów oraz ściśle przestrzegać zaleceń producentów. Odpowiednio dobrana mieszanka pozwala obniżyć koszty, zredukować ilość koniecznych zabiegów ochronnych oraz zwiększyć skuteczność ochrony roślin.

Bezpieczeństwo środków grzybobójczych

Fungicydy należy stosować zgodnie z zasadami integrowanej ochrony. Dla pełnego bezpieczeństwa pracy oraz maksymalizacji uzyskiwanego efektu należy również stosować się do zasad BHP – prace wykonywać w ochronnym ubraniu, masce, okularach i rękawicach.

Choroby grzybowe zbóż

Zboża stanowią znaczną część zasiewów w Polsce, dlatego ochrona fungicydowa zbóż ma tak duże znaczenie ekonomiczne. Do najgroźniejszych chorób należą:

• fuzariozy,
• mączniak prawdziwy zbóż i traw,
• plamistość siatkowa jęczmienia,
• ramularia jęczmienia,
• rdza brunatna pszenicy i żyta,
• rdza żółta zbóż i traw,
• rynchosporioza zbóż,
• septorioza paskowana liści pszenicy.

Zabiegi T1, T2, T3

Zabiegi fungicydowe w zbożach zostały podzielone na T1, T2 i T3. Fungicydy na T1 zwalczają choroby podstawy źdźbła. Stosuje się je w fazie BBCH 30–32, podczas gdy zabieg T2 przypada na fazy BBCH 37–39. Jego celem jest ochrona liścia flagowego. Oprysk na T3 przeprowadza się natomiast w fazie kłoszenia (BBCH 51–59), aby zabezpieczyć kłosy przed chorobami i mykotoksynami, a także fuzariozami.

Choroby grzybowe rzepaku

Uprawy rzepaku są szczególnie podatne na ataki grzybów ze względu na ich długi okres wegetacji, trwający niemal jedenaście miesięcy. W tym czasie rośliny muszą stawiać czoła zmiennym warunkom atmosferycznym, co sprzyja rozwojowi chorób grzybowych, które mogą znacząco wpłynąć na wydajność i zdrowie plantacji rzepaku. Do kluczowych chorób grzybowych rzepaku należą:

• zgnilizna twardzikowa,
• czerń krzyżowych,
• szara pleśń,
• sucha zgnilizna kapustnych.

Fungicydy na rzepak

Do zwalczania chorób grzybowych rzepaku, w zależności od etapu rozwoju rośliny, stosuje się różne środki, zazwyczaj z grupy triazoli. Wysoką skuteczność wykazują tu: tebukonazol, metkonazol oraz protiokonazol.

Środki grzybobójcze do sadu

Fungicydy do sadu chronią krzewy i drzewa owocowe, rośliny jagodowe czy też warzywnicze przed chorobami grzybowymi. Do najczęstszych chorób należą:

• antraknoza,
• bakteryjna kanciasta plamistość liści,
• biała plamistość liści,
• czerwona plamistość liści,
• mączniak prawdziwy,
• parch jabłoni,
• skórzasta zgnilizna owoców,
• szara pleśń.

Grzybobójcze środki ochrony roślin – jak wybrać?

Wybierając preparaty grzybobójcze, warto kierować się kilkoma kryteriami. W ten sposób zawęża się listę preparatów do tych, które w danej sytuacji są najskuteczniejsze.

• Rodzaj uprawy – preparaty dobiera się pod kątem konkretnej uprawy, a nawet metod uprawy (np. w gruncie lub pod osłonami). Oczywiście uwzględnia się fazy rozwoju poszczególnych roślin. Jest to bardzo ważne zwłaszcza w ochronie zbóż, rzepaku, kukurydzy, buraków oraz drzew owocowych. 
• Rozpoznanie choroby – to oczywiście najważniejsza kwestia. Choroby grzybowe najłatwiej zwalczyć jeśli rozpozna się je po symptomach, najlepiej w początkowej fazie rozwoju. Wtedy bez problemu można dobrać odpowiedni fungicyd. Wiele powszechnych chorób grzybowych jest łatwa do rozpoznania, jednak nie dotyczy to wszystkich patogenów. Przykładem jest brunatna plamistość liści, która bywa mylona z septoriozą plew. Jednocześnie trzeba pamiętać, że poszczególne choroby na różnych roślinach mogą powodować nieco inne objawy.
• Zakres temperatur – pewne zasady stosowania pestycydów są niezmienne, niezależnie od produktu (i jego składu). Natomiast bardzo ważna jest aktualna temperatura powietrza. Preparaty grzybobójcze stosuje się w określonych warunkach. Poszczególne substancje aktywne w nich zawarte mają bowiem różny stopień tolerancji względem temperatury. Im bardziej odbiega od optimum, tym większe zagrożenie, że zabieg nie będzie skuteczny. 
• Skład – to nieco trudniejsza część, gdyż potrzebna jest duża wiedza. Jednakże fungicydy w danych uprawach warto wybierać tak, aby były stosowane naprzemiennie, tj. jako następne wybiera się te, które mają substancję aktywnie należącą do innej grupy niż poprzednio. Oprócz tego warto stosować środki ochrony roślin, które zawierają więcej niż jeden związek aktywny. To zmniejsza ryzyko nabrania na nie mechanizmów odpornościowych przez patogeny. Dużym błędem jest stosowanie tego samego środka – niezależnie od fazy rozwojowej rośliny i choroby.
• Marka – warto korzystać ze sprawdzonych produktów. To nie tylko sprawa przyzwyczajenia, ale także jakości (pewności składu). Przede wszystkim pestycydy należy nabywać w pewnych i autoryzowanych punktach sprzedaży, np. Agrii.

Bibliografia

• Pieczul, K. (2015). Przyczyny odporności na fungicydy grzybów patogenicznych dla roślin. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 79(1), 83-93.
• Hanhart, H. (2012). Fungicydy mniej skuteczne...?. Top Agrar Polska, (01).
• Szulc, K. (2015). Wczesne fungicydy w zboża. Farmer, (02).
• Sawinska, Z. (2011). Fungicydy w" symbiozie" z adiuwantami. Top Agrar Polska, (02).
• Horoszkiewicz-Janka, J., & Korbas, M. (2010). Fungicydy w zbożach jesienią. Agrotechnika. Poradnik Rolnika, (10).
• Swierczynska, I., Jajor, E., & Korbas, M. (2017). Zgnilizna twardzikowa wrażliwa na fungicydy. Farmer, (04).
• Czubinski, T. (2013). Jak działają fungicydy?. Top Agrar Polska, (03).
• Osowski, J. (2022). Fungicydy zarejestrowane do zwalczania zarazy i alternariozy ziemniaka. Ziemniak Polski, 32(2).
• Gorka, W. (2011). Fungicydy-profilaktycznie i leczniczo, ale rozsądnie. Rada: Rolnictwo, Aktualności, Doradztwo, Analizy. Miesięcznik Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach, (06).
• Sobczak, J. (2016). Fungicydy dla warzyw. Warzywa i Owoce Miękkie, (12).