Herbicydy

Co to są herbicydy?

Herbicydy to środki ochrony roślin przeznaczone do zwalczania chwastówm.in. w uprawach rolniczych i sadowniczych. Są niezbędne w uprawach profesjonalnych i mają realny wpływ na wysokość, a także jakość plonu.

Środki chwastobójcze – działanie

Herbicydy kontaktowe

Herbicydy kontaktowe działają bezpośrednio w miejscu aplikacji, nie przenikając w głąb tkanek roślin. Niszczą jedynie naziemne części chwastów. Ich stosowanie wiąże się z ryzykiem nawrotu niepożądanych roślin w kolejnych sezonach. Warto podkreślić, że jednym z atutów tego typu herbicydów jest szybki efekt działania.

Herbicydy układowe (systemiczne)

Środek chwastobójczy o działaniu układowym wnika w tkanki roślin, co umożliwia zwalczenie ich od wewnątrz. Zakłóca procesy życiowe chwastów, prowadząc do ich obumierania. Skutki działania herbicydów układowych stają są zauważalne nieco później niż w przypadku środków kontaktowych, jednak charakteryzują się wyższą skutecznością.

Środki na chwasty – rodzaje

Ze względu na sposób eliminacji chwastów środki chwastobójcze można podzielić na totalne i selektywne, natomiast z uwagi na sposób aplikacji wyróżnia się dolistne lub doglebowe. Dzięki tej klasyfikacji możliwe jest precyzyjne dostosowanie herbicydu do uprawy, co pozwala skutecznie kontrolować chwasty i zapewniać zdrowy wzrost roślin.

Herbicydy selektywne

Selektywne zwalczanie chwastów polega na zastosowaniu środków chemicznych, które działają wybiórczo, eliminując wyłącznie określone gatunki chwastów, bez szkody dla uprawy docelowej.

Herbicydy totalne

Herbicydy do nieselektywnego zwalczania chwastów najczęściej wykorzystuje się do gruntownego oczyszczenia nieużytków rolnych bądź przed założeniem nowych upraw. Nieselektywne środki chwastobójcze pozwalają skutecznie wyeliminować wszystkie rośliny obecne na danym terenie, dlatego ich aplikacja wymaga uprzedniego zaplanowania i przygotowania.

Herbicydy doglebowe

Herbicydy doglebowe są substancjami, które przenikają bezpośrednio do gleby, gdzie są pobierane przez korzenie roślin, liście, a także pęczniejące nasiona chwastów. Dzięki temu skutecznie eliminują niechciane rośliny jeszcze przed ich wschodami, zapobiegając ponownemu zachwaszczeniu plantacji. Aby uzyskać pożądane rezultaty, konieczne jest zachowanie odpowiednich warunków podczas aplikacji – m.in. terminowości. 

Herbicydy dolistne

Dolistne opryski chwastobójcze mogą być stosowane samodzielnie bądź jako uzupełnienie zabiegu doglebowego. Są pobierane przez liście chwastów, co pozwala na ich efektywną eliminację.

• Herbicydy na chwasty jednoliścienne

Środki do zwalczania chwastów jednoliściennych skutecznie eliminują takie gatunki jak: samosiewy zbóż, miotła zbożowa, chwastnica jednostronna, perz czy różne gatunki traw.

• Herbicydy na chwasty dwuliścienne

Preparaty do zwalczania chwastów dwuliściennych pozwalają pozbyć się niechcianych roślin z rzędu dwulistnego. Zaburzają procesy rozwojowe m.in. takich chwastów jak: komosa, mak polny, tasznik pospolity, dymnica pospolita, maruna bezwonna czy jasnota purpurowa.

Jak stosować herbicydy?

Z reguły preparaty chwastobójcze stosuje się zapobiegawczo lub pierwszych fazach rozwojowych chwastów, ponieważ wtedy są najbardziej wrażliwe na środki ochrony roślin. Oczywiście im wcześniej się zareaguje, tym większa szansa na szybkie uporanie się z problemem – w ochronie upraw ważne jest niedopuszczanie do kwitnienia (a tym bardziej zawiązywania nasion) u chwastów. Stosuje się zarówno herbicydy doglebowe (zazwyczaj przed siewem lub do trzech dni po siewie), jak i nalistnie.

Kiedy stosować herbicydy?

Zabiegi herbicydowe, zwłaszcza w przypadku roślin uprawnych kwitnących lub chwastów kwitnących, wykonuje się w okresach braku aktywności zapylaczy (pomimo że środki chwastobójcze nie są tak szkodliwe dla owadów jak insektycydy). Należy unikać stosowania herbicydów w czasie wietrznej i deszczowej pogody. Opady po dwóch czy kilku godzinach od zastosowania herbicydu o działaniu układowym są bez znaczenia. Substancja aktywna po upływie tego czasu wnika do tkanek rośliny, a czynniki zewnętrzne nie mają już wpływu na jej skuteczność.

Herbicydy jesienne i wiosenne

Na podstawie badań poprzedzających rejestrację środka chwastobójczego, wyznacza się termin aplikacji, określony fazą wzrostu rośliny w skali BBCH. Efektem jest jednoznaczny przydział herbicydu – jesienny lub wiosenny.

Wykonanie oprysków chwastobójczych jesienią może efektywnie zahamować rozwój chwastów we wczesnych fazach. Jest to szczególnie korzystne dla upraw zbóż ozimych i rzepaku, gdyż pozwala uniknąć konkurencji roślin z chwastami o składniki odżywcze i światło wiosną.

Natomiast w przypadku uprawy kukurydzy i innych roślin jarych, zaleca się stosowanie środków chwastobójczych w okresie wiosennym. Warto zauważyć, że środki te zazwyczaj nie są odpowiednie dla roślin ozimych, ponieważ aby były skuteczne, opryski powinny być przeprowadzone jak najwcześniej. Środki chwastobójcze wiosenne znajdują zastosowanie zarówno w zabiegach podstawowych, jak i uzupełniających.

W jakiej temperaturze stosować herbicydy?

Z perspektywy skuteczności działania środków chwastobójczych znaczenie ma temperatura. Z reguły większość herbicydów jest efektywna w zakresie 10–25°C. Problemem są niskie temperatury, np. przy wczesnowiosennym lub jesiennym wykonywaniu zabiegów ochronnych. Dlatego nierzadko konieczne jest zastosowanie preparatu chwastobójczego, który toleruje niższe temperatury.

Do zwalczania chwastów w niskich temperaturach często stosuje się środki ochrony roślin zawierające chlorotoluron, pendimetalinę, pinoksaden, prosulfokarb.

Jak długo wchłania się oprysk herbicydowy?

Wśród dostępnych środków chwastobójczych, każdy posiada unikalne właściwości, które są determinowane przez zawartą substancję czynną, czy też warunki atmosferyczne. W rezultacie, czas, w jakim chwasty przyswajają herbicydy, może znacząco różnić się w zależności od konkretnego produktu.

Większość herbicydów jest wchłaniana przez rośliny w ciągu 1–2 godzin od aplikacji, jednak niektóre mogą wymagać nawet 6–8 godzin. Warto zaznaczyć, że nawet preparaty chwastobójcze zawierające tę samą substancję czynną mogą wykazywać różnice w tempie wchłaniania.

Należy również pamiętać, że podany czas odnosi się do minimalnego okresu, w którym warunki pogodowe powinny być bezdeszczowe. Wyjątkiem są herbicydy doglebowe, gdzie niewielkie opady deszczu mogą pomóc substancjom aktywnym dotrzeć do nasion chwastów.

Dlatego też, aby zapewnić skuteczność i bezpieczeństwo stosowania herbicydów, zawsze należy kierować się informacjami zawartymi na etykiecie produktu, które uwzględniają specyficzne właściwości danego preparatu chwastobójczego oraz zalecenia dotyczące warunków aplikacji.

Środki ochrony roślin chwastobójcze – bezpieczeństwo

Należy zachować środki ostrożności, kierować się BHP i instrukcjami opracowanymi przez producentów i zawartych na etykiecie produktu. W czasie zwalczania chwastów przy użyciu opryskiwaczy plecakowych czy naramiennych bardzo ważny jest odpowiedni ubiór ochronny, maska i okulary.

Co pierwsze – oprysk chwastobójczy czy nawóz?

Zastosowanie nawozu przed herbicydem może stworzyć korzystne warunki nie tylko dla roślin użytkowych, ale także dla chwastów. Dlatego ważne jest, aby nawozić po oprysku chwastobójczym, co pomoże zminimalizować ryzyko rozwoju chwastów.

Najgroźniejsze chwasty

Chwasty jednoliścienne

Chwasty jednoliścienne posiadają jeden liścień we wczesnej fazie rozwoju. Zaliczają się do nich głównie trawy np.

• chwastnica jednostronna,
• miotła zbożowa,
• perz właściwy,
• wiechliny,
• wyczyniec polny.

Chwasty dwuliścienne

Chwasty dwuliścienne to grupa roślin charakteryzująca się obecnością dwóch liścieni w początkowej fazie rozwoju. Najpopularniejsze z nich to:

• chaber bławatek,
• dymnica pospolita,
• gwiazdnica pospolita,
• jasnota purpurowa,
• maruna bezwonna,
• niezapominajka polna,
• ostrożeń polny,
• przytulia czepna,
• szarłat szorstki,
• tasznik pospolity.

Bibliografia

• Lisek, J. (2015). Herbicydy w sadach. Owoce, Warzywa, Kwiaty, (5).
• Lisek, J. (2017). Herbicydy w jagodnikach. Warzywa i Owoce Miękkie, (06).
• Kominczyk, M., Gago, M., Zabowski, M., & Rembisz, K. (2016). Polecają herbicydy. Nowoczesna Uprawa, (05).
• Jarosz, Z. (2016). Niebezpieczne herbicydy. Działkowiec, (12).
• Adamczewski, K. (2017). Odporność chwastów na herbicydy a problem progów szkodliwości (artykuł dyskusyjny). Fragmenta Agronomica, 34(4).
• Kupska, A. (2015). Herbicydy za i przeciw. Działkowiec, (09).
• Szulc, K. (2019). Herbicydy, retardanty i nie tylko. Farmer, (03).
• Sowa, S. (2015). Zapobieganie odporności chwastów na herbicydy. Wieś Mazowiecka. Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie, (09).
• Paradowski, A. (2016). Warte uwagi herbicydy doglebowe do ochrony kukurydzy. Top Agrar Polska, (04).